Topraklamanın Önemi ve Yasal Zorunluluklar
Hayatımızın hemen her alanında kullandığımız elektrik, doğru ve güvenli bir şekilde faydalanılmadığı zaman oldukça tehlikeli, telafisi imkansız sonuçlara yol açabilir. Elektrik kaçakları insan ve hayvanların can güvenliğine halel getirebileceği gibi, yapılardaki elektronik cihazların ve tesisat panolarının zarar görmesine de sebep olabilir. Bu gibi olumsuz durumların önüne geçmek için alınan önlemlerden birisi de topraklama yöntemidir. Üretim tesislerinde ise yıllık olarak düzenli periyotlarda topraklama ölçümü raporu alınarak topraklama hatların kontrolünün sağlanması son derece önemlidir.
Topraklama nedir?
Tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı bölümlerin, bir elektrot yardımı ile, toprakla iletken bir şekilde birleştirilmesine topraklama denilmektedir.
Başka bir ifadeyle; elektronik cihazlarda meydana gelebilecek kaçak durumlarının zarara yol açmadan önlenmesini sağlayan topraklama, elektrik akımlarının toprağa iletilmesi işlemine denir. Bu sayede muhtemel bir elektrik kaçağı durumunda can ve mal güvenliği korunmuş olunur. Hem binaların yapısında, hem de insan sağlığında zararların önüne geçilir. Yasal bir zorunluluk haline gelen topraklama tüm yapılan ve yapılacak binalarda yönetmeliğe uygun tesis edilmesi gerekmektedir.
Topraklama neden önemlidir?
Hayati derecede önem taşıyan topraklamanın bazı avantajları şöyle sıralanabilir. Üretim tesislerinde topraklama hattına ilişkin yapılması gereken işlemler listesi topraklama raporu ile ortaya çıkmaktadır.
Aşırı voltaj koruması: Şimşek çakması veya yüksek elektrik akımı geçen kablolarla temas, elektrik sistemlerinin aşırı yüke dayanamayıp arıza vermesine yol açabilir. Bu gibi durumlarda yüksek elektrik akımını toprağa ileterek etkisiz hale getirmek gerekeceğinden topraklama yönteminden faydalanılır. Bu sayede ev ve işyerlerinde meydana gelmesi muhtemel hasar en aza indirilir.
Yangın koruması: Aşırı elektrik yüklenmesi, öncelikle kabloları ve elektrik panolarını etkiler. Birden infilak eden panolar yangın çıkmasına yol açabilir. Oysa topraklama yöntemi kullanıldığında bu gibi bir risk en aza indirilir. Elektrik toprağa iletileceği için kaza sorunsuz bir şekilde atlatılabilir.
Metal yüzey koruması: İletken metal yüzeyler elektrik kaçağı olması halinde can ve mal güvenliğine telafisi güç zararlar verebilir. İnsan veya hayvanlar kaçağın olduğu yüzeye dokunduğu anda elektrik şokuna maruz kalır. Bunun önüne geçmek için topraklama yapılmalıdır.
Görüleceği üzere topraklamanın birçok yararı mevcut. Özellikle elektrikten güç alan makinelerin yoğun kullanıldığı fabrika ve sanayi tesislerinde topraklama işleminin mutlaka bir önlem olarak gerçekleştirilmesi gerekir.
Topraklama ölçümü neden yapılır:
Toprak içerisindeki kazıklar ve topraklama yapılmasına yardımcı olan iletkenler zaman içerisinde aşınmış, kopmuş ve oksitlenmiş olabileceğinden yıllık yapılan periyodik ölçümler le topraklama sistemi kontrol altında tutulmaktadır. Toprak Sınır değerlere yaklaştığında ve üzerine çıktığında topraklama ilaveleri yapılarak çeşitli çözümler üretilir ve hem cihazlar hem de insan sağlığı korunmuş olur.
Çeşitli topraklama tesislerinin işletme dönemi içindeki muayene, ölçme ve denetlemelere ilişkin önerilen periyotlar aşağıda verilmiştir:
1) Elektrik üretim iletim ve dağıtım tesisleri (enerji nakil ve dağıtım hatları hariç) için: 2 yıl,
2) Enerji nakil ve dağıtım hatları için: 5 yıl,
3) Sanayi tesisleri ve ticaret merkezleri için:
- i) Topraklamalara ilişkin dirençlerinin muayene ve ölçülmesi: 1 yıl,
- ii) Topraklama tesisleri ile ilgili diğer muayene, ölçme ve kontroller: 2 yıl,
4) Sabit olmayan tesisler için:
- i) Sabit işletme elemanları için: 1 yıl,
- ii) Yer değiştirebilen işletme elemanları için: 6 ay.
5) Parlayıcı, Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerleri ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan işyerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları bir yılı aşamaz.
Quisque semper iaculis
21.08.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete de yayınlarak yürürlüğe giren
ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ
…
Madde 9 Yeni yapılacak binalarda temel topraklayıcı tesis edilmesi zorunludur.
…
ifadesi yer alır. Buradan da anlaşılacağı gibi Topraklama kanuni bir zorunluluktur, hayati tehlikesi olduğu için bir lüks değil yükümlülüktür. Fakat gerek ülkemizde gerekse dünya genelinde bu konuya çok az özen gösterilmekte, gerekli denetimler yapılmamaktadır.
